’The Chain’. Beperking van aansprakelijkheid en de breuk in de causale keten

De NPO Radio 2 Top 2000 begint traditiegetrouw op eerste kerstdag. De nummer één staat vooraf vast, maar daaronder is de volgorde ieder jaar weer een verrassing. Fleetwood Mac is één van de vaste hofleveranciers van de lijst, met klassiekers als ‘Go Your Own Way’ en ‘The Chain’. In dat laatste nummer klinkt de beroemde regel: “We would never break the chain.” Een mooie gedachte, maar in het maritieme recht rijst soms juist de vraag of de keten niet toch verbroken is. 

Die vraag stond centraal in een recent arrest van het Hof Den Haag over de beperkingsprocedure van de “Julietta D”. [1] Wanneer is sprake van ’éénzelfde voorval’ (one distinct occasion / d’un même événement) in de zin van het Londens Beperkingsverdrag 1996, en wanneer niet?

De feiten: een ketting van aanvaringen en schadevaringen
Op 31 januari 2022 raakt het motorschip “Julietta D” tijdens stormachtig weer los van haar anker in het ankergebied bij IJmuiden. Achttien minuten later volgt een aanvaring met het motorschip “Pechora Star”, waarbij de “Julietta D” rompschade oploopt en water maakt. Zonder voortstuwing, lek en in zwaar weer drijft het schip verder.

Ruim een half uur later raakt de “Julietta D” de fundatie van een windturbine van Vattenfall, waarna de bemanning van het schip wordt geëvacueerd. Het verlaten schip vaart vervolgens nog tegen de jacket van een offshore substation van TenneT. Pas later die dag kan een sleepverbinding tot stand worden gebracht.

De eigenaar van de “Julietta D” dient bij de Rechtbank Rotterdam een verzoek in om zijn aansprakelijkheid te beperken. Hij stelt dat alle schadevorderingen van de “Pechora Star”, Vattenfall en TenneT, zijn ontstaan uit één en hetzelfde voorval, zodat kan worden volstaan met één beperkingsfonds. Vattenfall en TenneT bestrijden dat: volgens hen is sprake van meerdere, te onderscheiden gebeurtenissen.

Eénzelfde voorval of meerdere? De maatstaf
Het hof stelt voorop dat het Londens Beperkingsverdrag zelf geen definitie geeft van het begrip distinct occasion. Ook de totstandkomingsgeschiedenis biedt weinig houvast. De uitleg moet daarom plaatsvinden aan de hand van het Weens Verdragenverdrag: naar de gewone betekenis van de bewoordingen, in hun context en tegen de achtergrond van doel en strekking van het verdrag.

De kernvraag is daarbij of de verschillende schades zijn terug te voeren op dezelfde rechtens relevante oorzaak. Dat is in hoge mate een feitelijke beoordeling. Volgens het hof is hierbij van belang dat

• niet vereist is dat de schadeveroorzakende feiten gelijktijdig plaatsvinden;
• evenmin doorslaggevend is dat zij zich op dezelfde locatie of ten aanzien van hetzelfde object voordoen;
• ook opeenvolgende schadevoorvallen éénzelfde oorzaak kunnen hebben.

De keten wordt pas verbroken als de latere schade het gevolg is van een zelfstandige, duidelijk te onderscheiden gedraging of nalatigheid, die niet rechtstreeks kan worden herleid tot de eerdere oorzaak. Een louter condicio sine qua non-verband is daarvoor onvoldoende, maar omgekeerd hoeft de latere schade ook niet het “onvermijdelijke” gevolg te zijn van het eerste incident.

Toepassing op deze zaak
Volgens het hof is door de scheepseigenaar voldoende onderbouwd dat alle aanvaringen hun oorsprong vonden in hetzelfde initiële incident: het losslaan en driften van de “Julietta D”, gevolgd door het lekraken na de aanvaring met de “Pechora Star” en de schadevaringen met de fundatie en de jacket.

Van afzonderlijke, nieuwe schadeoorzaken – bijvoorbeeld nalatig handelen ná de eerste aanvaring – is vooralsnog niet gebleken. Dat nadere feitelijke vragen denkbaar zijn, maakt dat niet anders: daarvoor is in de latere renvooiprocedure ruimte, maar niet in deze voorfase van de beperkingsprocedure.

Het hof bekrachtigt dan ook het oordeel van de rechtbank dat de scheepseigenaar zijn aansprakelijkheid kan beperken via één fonds voor alle vorderingen.

Enkele aandachtspunten voor de praktijk
Dit arrest bevestigt dat de vraag of sprake is van ’éénzelfde voorval’ onder het Londens Beperkingsverdrag 1996 geen abstract-juridische exercitie is, maar een sterk feitelijk gekleurde beoordeling. Voor de praktijk zijn met name de volgende punten relevant:

• Opeenvolgende schade betekent niet automatisch meerdere voorvallen. Tijd, plaats en betrokken objecten zijn relevant, maar niet beslissend.
• Wie de causule keten wil doorbreken, zal concreet moeten stellen (en zo nodig onderbouwen) waar een zelfstandige nieuwe schadeoorzaak ligt.

Of, om in Fleetwood Mac-termen te blijven: de causule keten wordt niet snel verbroken, maar wie dat wil betogen, zal moeten laten zien waar en waarom de schakel écht losraakt.

_____________________________________________________________________________

[1] Hof Den Haag 19 december 2023, ECLI:NL:GHDHA:2023:2988, S&S 2025/93 (“Julietta D”/”Pechora Star”).